Merhum Babamdan kalan kitaplardan biri olan Osmanlıca Sünbülistân Şerhi’ni okuyorum. Bu kitap, Ali Nazimâ Efendi’ye ait "Sünbülistan yâhud Kırâat-ı Fârisî" adlı Farsça eserin şerhidir. Hayatı ve eseri Üniversitede tez çalışmasına konu olan Postnişin Derviş Midhat Bahari Beytur (1879-1971) bu kıymetli eseri şerh etmiş.
Ömrünün büyük bir bölümünü ilim öğrenme ve öğretme ile geçiren Midhat Bahârî, bir dönem Farsça öğretmek amacıyla medreselerde okutulan bu eseri şerh etmenin yanı sıra, esasen Farsçayı daha iyi bir şekilde öğretme amacıyla hazırlamış. Farsça öğrenirken ahlâkî değerlerimizi de hatırlamaya vesile olan Sünbülistân Şerhinde geçen aşağıdaki hikaye, çok dikkatimi çekti. Sizinle paylaşmak istedim.
Grek tabip ve filozoflarından meşhur Calinus, bir ahmakla bir alimin kavga ettiğini görür. Ahmak, cehaletin verdiği cesaret ve öfkeyle alimin yakasından tutmuş çekiştiriyor ve saygısızlık yaparak ona hakaretler savuruyordu. Calinus bu duruma çok üzülür ve der ki: "Eğer bu adam gerçek bir alim olsaydı, cahil olan bu adamla işi bu derekeye getirmezdi!.."
Bunu okuyunca kendi kendime sordum: Günümüzde de benzer olaylara rastlamıyor muyuz? Hem de pek çok. Oysa, akıllı kişiler kin ve nefretle cedelleşme yapmazlar! Alim kişiler de hafifmeşrep ve cahil kişilerle muaraza, çekişme ve niza yapmazlar! Cahil, cehaletinin gereği olarak saygısızlık yaparken, alim de ilminin gereği olarak saygınlığını koruyacak ve onu suhûletle teskine çalışacaktır. Alim bunu başaramıyorsa ve hatta yenilmiş gibi gözükse de tartışmayı sonlandırmalı, gerekirse orayı terk etmelidir.
Bir söz var. Kaynağını tahkik edemedim, kimine göre İmam Azam, kimine göre İmam Gazali'ye ait. Her kim söylediyse: "Cahillerle girdiğim bütün tartışmaları kaybettim" diyor. Benzeri bir söz de İmam Şafii'ye nispet edilir, diyor ki: "Kırk alimi bir delille yendim. Bir cahili kırk delille yenemedim."
Siz siz olun, ilimden nasibi olmayan, bilgi birikimi, kültürü, görgüsü, müktesebatı bulunmayan, insani davranış ve medeni anlayıştan uzak olan, saygısız ve edepsiz insanlarla sakın tartışmaya girmeyin, asla kazanamazsınız. Kazanamadığınız gibi, bir de refüze olur, itibarınızı kaybeder, ilmi vakarınızı yok etmiş olursunuz.
